ลิเวอร์เวิรต Liverworts (Hepaticopsida)

คงมีหลายคน ที่เคยเห็นต้นอะไรแปลกๆ อย่างในภาพมันขึ้นอยู่ตามพื้น หรือบนก้อนหิน ก้อนอิฐที่บ้าน ดูเหมือนกับเป็นเฟินชนิดหนึ่ง ซึ่งผมก็เคยเข้าใจเช่นนั้น และยังเคยเห็นอีกหลายครั้งเวลาที่ไปเที่ยวตามน้ำตก หรือลำธารในป่า แม้กระทั่งตามโรงเรือนเพาะต้นไม้ที่ค่อนข้างชุ่มชื้น ต่อมาจึงทราบภายหลัง โดยท่านอาจารย์ทวีศักดิ์ บุญเกิด จึงรู้ว่า เป็นลิเวอร์เวิร์ต Liverwort ไม่ใช่เฟิน นอกจากความน่ารักมแล้ว พืชพวกนี้ยังมีอะไรๆ ที่น่าสนใจน่าศึกษาอีกด้วยเช่นกัน ผมจึงเก็บเอามาฝากให้ดูกันครับ

[ Image : Kitti ] [ Image : Bank ]

ลิเวอร์เวิรต์ Liverwort มาจากคำว่า Liver Herb เป็นพืชกลุ่มแรกที่ปรับตัวจากน้ำทะเลขึ้นมาอยู่บนบก เมื่อ 400 ล้านปีก่อน และมีบรรพบุรุษร่วมกันกับสาหร่าย algae (Chlorophyta) Hepatophyta division ประกอบด้วย 8500 ชนิดที่ค้นพบบนโลก มีตั้งแต่เขตอาร์คติก จนถึงเขตร้อน พบเจริญเติบโตอยู่ในสภาพพื้นที่ต่างๆ ตั้งแต่บนพื้นที่แห้งแล้วแทบไม่มีน้ำ ไปจนถึงพื้นที่ที่มีความชุ่มชื้น พวกลิเวอร์เวิร์ตนี้ ไม่ได้จัดรวมอยู่ในเฟิน และโครงสร้างต้นไม่ซับซ้อนอย่างในเฟิน การจำแนกชนิดของลิเวอร์เวิร์ต ลิเวอร์เวิร์ต เป็นกลุ่มพืชที่ไม่มีเนื้อเยื่อท่อลำเลียง มีลักษณะเป็นแผ่นสีเขียว ด้านล่างมีไรซอยด์เป็นเส้นสีน้ำตาล ขนาดของมัน มีตั้งแต่ 1 มม. ไปจนถึง 50 มม. หรือมากกว่า โดยทั่วไปมักพบเจริญเติบโตแบนราบอยู่บนพื้นดิน หรือหิน ลักษณะที่ปรากฏ มองดูเหมือนเป็นใบไม้ (leafy liverwort) หรือเป็นแผ่นแบน (thallose liverwort) ซึ่งได้ถูกจัดแบ่งออกเป็น 60 วงศ์ โดยประมาณ หรือแบ่งเป็น 2 กลุ่มตามลักษณะของโครงสร้าง ได้แก่ (1) Thallose Liverworts เป็นชนิดที่สังเกตได้ง่าย แต่สำหรับ (2) Leafy liverwort มักเข้าใจผิด คิดว่าเป็นพวกมอส Leafy liverwort เป็นกลุ่มที่มีโครงสร้างคล้ายมีใบ เรียก leaf-like อยู่บนลำต้นที่มีทั้งชนิดที่แตกเป็นกิ่ง และชนิดที่ไม่แตกกิ่ง รูปแบบที่แบนราบไปกับพื้นผิวที่มันเจริญเติบโต มีความหนาเพียงเซลล์ชั้นเดียวและไม่มีเซลล์ชั้นผิวใบ cuticle แบบพืชชั้นสูง บ่อยครั้งที่พบว่า ใบแบ่งเป็น 2 หยักหรือมากกว่า และบางครั้งหยักนั้น ม้วนพับทำให้เกิดรูปแบบต่างๆ ออกไปอีก ใบเหล่านี้ส่วนมากจัดเรียกตัวเป็นสองแถว มีบางชนิดที่จัดเรียงเป็น 3 แถวและมีใบเล็กมากจนต้องใช้กล้องจุลทรรศ์หรือแว่นขยายส่องดู 80% ของ Liverwort ทั่วโลก อยู่ในกลุ่มนี้ Thallose Liverworts (Marchantiidae) กลุ่มนี้ โครงสร้าง ไม่มีลำต้น แต่ประกอบไปด้วยแผ่นใบแบนๆ ที่มีความหนาด้วยเซลล์ 1 ชั้นหรือมากกว่า แผ่นใบนี้มีความกว้างตั้งแต่ 2-3 มม. ไปจนถึง 100 มม. หรือมากกว่า และมักแบ่งเป็นหยักๆ หรือแตกเป็นคู่ บางชนิดมีแกนกลางใบที่หนา บางชนิดมักมีช่องเล็กๆ เป็นจุดๆ บนผิวแผ่นใบด้วย

[ Image : Bank ]

Liverwort ชนิดนี้ อยู่ในสกุล Riccia [ Image : Chaichana ]

หากมีข้อมูลเพิ่มเติม ผมจะเอามาฝากให้ดูกันอีกนะครับ