กล้วยไม้ดิน สกุล Nervilia ที่เรามักรู้จักกันในนาม บัวสันโดด บัวใบเดียว
น้อยคนจะทราบว่า เป็นกล้วยไม้ชนิดหนึ่ง แต่ส่วนมากจะรู้จักในฐานะที่เป็นพืชสมุนไพรชนิดหนึ่ง
หลายคนอาจจะว่า เชยจัง ทำไมเพิ่งรู้จักต้นไม้ชนิดนี้ ใครรู้จักต้นไม้ชนิดนี้ดีอยู่แล้ว
ก็ต้องขออภัย ที่เอาเรื่องธรรมาดาแบบนี้มาเสนอลงให้อ่านกัน แต่สำหรับท่านที่ยังไม่ทราบมาก่อน
ลองอ่านดูนะครับ
กล้วยไม้สกุลนี้ มีอยู่ราว 80 ชนิด กระจายพันธุ์อยู่ในอัฟริกา เอเชีย
นิวกีวนี และออสเตเรีย มักพบในบริเวณป่าดิบชื้น ที่มีความชุ่มชื้นสูง
บนดินร่วนหรือดินปนทราย ที่มีอินทรีย์วัตถุสูง ได้รับแสงแดดรำไร
ลักษณะทั่วไป เป็นไม้ล้มลุกลงหัว มีชางชนิดในสกุลนี้ เป็นกล้วยไม้กินซาก
มีหลายชนิดที่เจริญเติบโตอยู่รวมกันเป็นกลุ่ม และมีใบเพียงใบเดียว
ก้านใบตั้งตรงเป็นหลอดยาว ลักษณะใบเป็นรูปหัวใจกลม ปลายแหลม ดูสวยน่ารัก
หลายชนิดจะแท่งช่อดอกออกมาก่อนที่จะแทงใบตามมา ช่อดอก มีก้านผมเรียวยาว
ชูขึ้นมาจากดิน ช่อหนึ่งมีดอก 1-7 ดอก สีของดอก บางชนิดสีขาวหม่น เหลืองอ่อน
เขียวอ่อน ชมพู เป็นต้น แต่ดอกบานไม่นาน อยู่ได้เพียง 1-2 วัน เท่านั้น
กล้วยไม้ดินสกุล Nervelia ชื่อมาจากภาษาลาติน คำว่า nervus = vein
หมายถึง เส้นใยใบละเอียด มองเห็นได้ชัดเจน ที่บางแห่งใช้ชื่อสกุลว่า
Pogonia และนักพฤกษศาสตร์บางท่าน ได้จัดตั้งให้เป็นกล้วยไม้วงศ์ย่อยอีกวงศ์
ชื่อ Nerviliinae.
ตัวอย่างกล้วยไม้ดินในสกุลนี้ คือ บัวสันโดด หรือบังใบเดียว Nervilia
aragona มีเรื่องเล่าส่วนตัวเล็กน้อยจะเล่าให้ฟัง ก่อนหน้าสักปี 2543
เคยเห็นมีคนเก็บต้นไม้ป่ามาขาย บอกชื่อว่า บัวใบเดียว จึงซื้อมาปลูกเล่น
เห็นว่า สวยแปลกตา แต่ตอนนั้น ยังไม่ทราบว่า เป็นต้นไม้ชนิดใดและมีนิสัยอย่างไร
ค้นหาในหนังสือเท่าที่มีในบ้าน ก็ทราบแต่ว่า เป็นไม้ล้มลุก มีอีกชื่อว่า
บัวสันโดด ปลูกไปได้สักพัก พอหมดฝนเข้าแล้ง ใบเหี่ยวหายไปหมด นึกว่าตายหมดแล้ว
ต่อมา เม.ย. 2546 ไปน้ำตกไทรคู่ บางสะพาน ประจวบคีรีขันธุ์
เดินเที่ยวแถวน้ำตก พบดอกไม้แปลก แทงช่อโผล่ขึ้นมาจากดิน เพ่งพินิจอยู่เป็นนานว่า
เป็นดอกกล้วยไม้หรือเปล่า แต่ไม่แน่ใจ ชาวบ้านแถวนั้น ช่างใจดี
มีน้ำใจ เอามีดพร้ามาแซะดิน ขุดเอาหัวขึ้นมาให้ หัวของมันอยู่ลึกลงไปในดินราว
10-15 ซ.ม. ตอนแรกเขาทำท่าจะขุดให้อีกหลายหัว แต่ต้องรีบบอกว่า
พอแล้ว เท่านี้ก็พอแล้ว จะถ่ายรูปหัวมันเท่านั้น จะไม่เอาไปด้วยหรอก
เดี๋ยวหมดป่า เขาบอก ไม่หมดหรอก มีเยอะมากแถวนี้ ขึ้นเป็นดงเลย
แต่เขาก็ไม่รู้จักว่าเป็นดอกของต้นอะไร และยังบอกว่า ฝรั่งมาเที่ยวที่นี่
มาเห็นดอกพวกนี้ พากันตื่นเต้น ถ่ายรูปกันยกใหญ่ ผมจึงเก็บภาพมาถามเพื่อนๆ
ในเวบบอร์ด จึงได้คำตอบว่า เป็น Nervilia sp. ถัดมาอีก 1 เดือน
ไปบ้านเพื่อน เจอต้นบัวสันโดด ที่เขาปลูกไว้ดูเล่น จึงได้ภาพใบ
บัวสันโดด ชนิดนี้ แล้วจึงจัดการค้นหาข้อมูลจากคำว่า Nervilia
ในอินเตอร์เนท และเก็บข้อมูลมารวบรวมเอาไว้ เอาละ เป็นอันว่า
ได้ภาพและข้อมูลพร้อม พอที่จะเขียนเรื่องนี้ได้แล้ว
นี่แหละคือ ที่มาของ กล้วยไม้ดิน สกุล Nervilia ในหัวข้อ นานาพันธุ์ไม้แนะนำ
|

ดอกไม้ประหลาด
ช่อดอกแทงขึ้นมาจากดิน ไม่เห็นต้นหรือใบเลย |
Nervilia aragona
ชื่อสามัญ : Geranium Jewel Orchid
ชื่ออื่น : บัวสันโดด บัวใบเดียว บัวใบลาย
ลักษณะทั่วไป เป็นไม้ล้มลุกลงหัว แห้งเหี่ยวเหลือแต่หัวใต้ดินในหน้าแล้ง
แทงช่อออกดอกก่อนฤดูฝน หลังจากดอกโรยแล้ว จึงจะมีใบตามมา แต่ละต้น
จะออกใบเพียงใบเดียวตลอด ลักษณะใบเป็นหลอดชูตั้งขึ้น ใบเป็นรูปหัวใจกลม
ปลายแหลม ขอบหยักเล็กน้อย ใบสีเขียว บางครั้งพบ ใบสีน้ำตาลแดง
มีลายสีเขียวเป็นรอยอยู่กลางใบ เป็นรอยใหญ่บ้าง เล็กบ้าง ลักษณะดอก
จะแทงช่อดอกขึ้นมาจากดิน ก้านดอกผอม เรียวและยาว สีน้ำตาลเข้ม
ช่อหนึ่งมี 4-7 ดอก ขนาดดอกราว 1 นิ้ว กลีบเลี้ยงสีเขียวอ่อน
บัวสันโดด มีสรรพคุณทางยา : หัว รสขมเล็กน้อย เป็นยาอายุวัฒนะ
บำรุงธาตุ เจริญอาหาร ไล่ลมในกะเพาะ แก้ปวดเมื่อยตามร่างกายหรือช้ำใน
หัวนำมาฝนทา แก้ปวดเมื่อย เคล็ดขัดยอก ช้ำใน ฝีหนองอักเสบ
|

รูปร่างใบ เหมือนใบบัว มองเห็นลายเส้นใยใบชัดเจน
|